FREGATY  WOJENNE  (frigate, cruiser)

Kliknij - powiększenie (47kB)

Okręt określany jako "fregata wojenna" pochodzi od uzbrojonych lub nieuzbrojonych jednostek handlowych, średniej wielkości (mniejszych niż galeon handlowy), których zasadniczą zaletą była duża prędkość, niewielkie zanurzenie i dobre własności w żegludze na wiatr. Początkowo istniały tylko dwa typy jednostek, o przeznaczeniu typowo wojennym, tzn. nie będące statkami handlowymi, doraźnie uzbrajanymi lub dozbrajanymi, w razie wojny. Obok wielkiego galeonu była to właśnie fregata, która okazała się w składzie flot wojennych, okrętem niezwykle użytecznym. Już w wieku XVI zaczyna się pomału klarować szczegółowy podział okrętów wojennych. W jego wyniku, w okresie szczytowym rozwoju żaglowców czyli na przełomie XVIII i XIX wieku wyróżniano kilka rodzajów fregat.
Podstawową cechą fregaty był typ ożaglowania, zwany pełnorejowym, który obejmuje trzy maszty na których rozpięte są tylko żagle rejowe, za wyjątkiem pojedynczego bezanżagla, ponad którym również rozpięte są żagle rejowe. Tak ożaglowane okręty obejmowały łącznie, de facto, cztery klasy jednostek:
I klasa: liniowce trzypokładowe - istniały również liniowce czteropokładowe, ale w bardzo niewielkich ilościach
II klasa: liniowce dwupokładowe III klasa: krążowniki od 40 do 50 armat
IV klasa: krążowniki od 30 do 40 armat,
V klasa: tzw.korwety
VI klasa: slupy wojenne, ale tu dotyczy to tylko jednostek ożaglowanych jako fregaty - w tej klasie istniały również okręty o ożaglowaniu brygu.
Klasyfikacja, jak powyżej pochodzi z Royal Navy, i trzeba dodać, że tak rozwiniętą postać osiągnęła dopiero w 1820 roku. W wyniku wpływu nomenklatury francuskiej przyjęło się nazywać fregatą wojenną okręty zaliczane do III i IV klasy. W oryginale brytyjskim (a należy przyjąć, że klasyfikacja i terminologia brytyjska jest chyba najbardziej adekwatna) okręty te nazywano "cruisers" czyli krążownikami, oraz z francuskiego "frigates" lub też "cruisers - frigates". Były to okręty różnej wielkości, o dwóch pokładach bateryjnych (jednym zakrytym i jednym odkrytym), i, jak już wspomniano, ożaglowaniu pełnorejowym. Od liniowca dwupokładowego odróżniały je zarówno mniejsza liczba dział jak i smuklejsze kształty oraz cieńsze poszycie.
Uzbrojenie fregat - krążowników stanowiło od ok. 25 do 50 gładkolufowych armat o wagomiarach od 6 do 32 lub 34 funtów. Większość stanowiły klasyczne armaty długolufowe, ale część baterii uzupełniano karonadami o dużych wagomiarach, ale krótkich lufach.
Podstawowym zadaniem fregat były misje krążownicze na liniach i w pobliżu baz nieprzyjaciela, poszukiwanie i niszczenie okrętów pirackich i korsarskich oraz eskorta własnych konwojów. Nieco osobną grupę stanowiły "fregaty floty" które towarzyszyły eskadrom liniowców i wykonywały na ich rzecz zadania pościgowe i rozpoznawcze. W trakcie bitew okrętów liniowych krążowniki zajmowały się przede wszystkim zbieraniem rozbitków i, co ciekawe, z reguły nie były atakowane przez przeciwnika, ale i same nikogo nie atakowały.
Pewną "odmianą" fregat wojennych były "corvettes" czyli korwety (późna nazwa pochodząca z języka francuskiego), którą to nazwą obejmowano zarówno małe krążowniki, jak i slupy wojenne z ożaglowaniem pełnorejowym. Najmniejszą odmianą fregaty były sloops - of - war czyli właśnie owe slupy wojenne, a więc okręty o jednym, odkrytym pokładzie bateryjnym.

Przykładem fregaty wojennej jest USS Constitution.

W następnych latach kiedy to coraz szerzej wprowadzano napęd mechaniczny fregaty przekształciły się w okręty znane podczas pierwszej i drugiej wojny światowej jako krążowniki. Tymczasem jednak w czasie II WŚ wprowadzono do służby wyspecjalizowane, niewielkie jednostki zwalczania okrętów podwodnych i nazwano je fregatami. Obecne fregaty są więc potomkami raczej tych okrętów, niż XVIII i XIX wiecznych krążowników. Współczesna fregata to z reguły duży okręt eskortowy którego zadaniem jest przede wszystkim zwalczanie okrętów podwodnych, a w drugim planie również obrona przeciwlotnicza formacji lub konwoju, a nawet walka z okrętami nawodnymi przeciwnika. Jednostki klasy fregaty są ważnym elementem wszystkich liczących się marynarek świata, a i wiele z tych mniejszych, również je posiada. Prawdziwymi jednak potomkami fregat wojennych są obecnie krążowniki rakietowe, które znajdują się w składzie marynarek amerykańskiej i rosyjskiej.

OPRACOWANIE:"SAILOR"
na podstawie: artykuły pana Krzysztofa Gerlacha z kilku czasopism, głownie z MSiO; Jane's Fighting Ships

Strona główna / Podział i historia żaglowców / Fregaty wojenne