USS CONSTITUTION
fregata wojenna
Zwodowany w 1797 r. "USS Constitution" jest obecnie najstarszym na świecie okrętem
wojennym pozostającym w służbie czynnej. Oczywiście owa "aktywność" jest bardzo umowna.
Okręt posiada status "active" tak samo jak niszczyciele lub krążowniki AEGIS, ale jej
jedynym zadaniem jest reprezentacja niezbyt długich zresztą tradycji marynarki USA.
Na swym koncie ma 40 zwycięstw stoczonych w walkach z
piratami północnoafrykańskimi, którzy ciągle zagrażali bezpieczeństwu
amerykańskich statków handlowych. Właściwie likwidacja piractwa była pierwszym
impulsem do budowy tego okrętu. Niszcząc bazy piratów berberyjskich statek spędził od
1803 r. kilka lat na Morzu Śródziemnym.
W 1812 r. "Constitution" przełamała brytyjską blokadę, zwyciężając m.in. fregaty "Guerriere"
i "Java". Jej pojedynki z tymi fregatami stały się częstym tematem malarzy-marynistów z XIX wieku.
Po zakończeniu walk z Anglią "Constitution" przeszła
kapitalny remont i w latach dwudziestych XIX w. została okrętem flagowym floty
amerykańskiej na Morzu Środziemnym. Od 1860 r. spełniała rolę okrętu szkolnego, w
1877 r. została transportowcem a w końcu hulkiem dla załóg okrętow wojennych. W latach
dwudziestych XX w. została zrekonstruowana. W latach 1905-1925 była obiektem muzealnym,
potem powróciła do służby. Na dowód tego w 1931 r. fregata wyruszyła pod banderą
marynarki wojennej Stanów zjednoczonych w trzyletni rejs, podczas którego zawinęła do
90 portów amerykańskich.
Tło powstania okrętu
Dwadzieścia lat po proklamacji niepodległości Stanów Zjednoczonych z floty
wojennej utworzonej przez prezydenta Washingtona nie pozostała żadna jednostka.
Dopiero 27 marca 1794 r. Kongres USA zatwierdził budowę sześciu nowych
okrętów wojennych. Wszystkie jednostki, które miały powstać w ramach tego programu
należały do klasy fregat, natomiast pomimo pochodzenia od tego samego projektu, dosyć
znacznie różniły się pomiędzy sobą. Generalnie powstały dwie "serie" fregat. W ramach "serii"
trzech większych okrętów zbudowano jednostki: "Constitution", "President" i "United States".
W ramach "serii" mniejszych okrętów zbudowano jednostki: "Constellation",
"Congress" i "Chesapeake".
Wszystkie te okręty pochodziły od koncepcji Frigate of Forty - four guns
(fregaty czterdziestocztero działowej) wielkiego szkutnika Joshui Humpreysa, który był również
autorem planów budowy wszystkich fregat. Według oryginalnej koncepcji powstać miały jednostki
większe, natomiast wersja mniejsza została skrócona w trakcie przygotowań do realizacji o 3,35 m
(11 ft) między pionami, a jej szerokość maksymalną zmniejszono o 0,91 m (3 ft). Powstały
w ten sposób dwie klasy fregat, większa tzw. fregata 44 działowa, i mniejsza, tzw. fregata 36 działowa.
Amerykańskie fregaty z XIX w. były jednostkami bardzo zwrotnymi, szybkimi i to nie tylko dzięki
sztuce marynarskiej i odwadze załóg, ale głównie dzięki wielkiej wiedzy szkutniczej swoich
budowniczych. Okręty te miały długie, smukłe kadłuby a stosunek długości do
szerokości wynosił 4,6:1.
Historia
Okręt ten zwodowano w dniu 21 pażdziernika 1797 r., w stoczni Hartt's Shipyard w Bostonie.
W dniu 22 lipca 1798 r. fregata po raz pierwszy wyszła w morze pod dowództwem kapitana
Samuela Nicholsona, który był jednym z inspektorów budowy. W trakcie swojej długiej służby ten piękny
okręt przeprowadził wiele znakomitych akcji bojowych, z których najważniejsze była zakończona zwycięstwem
(dokładniej: poddaniem przeciwnika) bitwa z dużą fregatą brytyjską "HMS Guerriere" (49 dział)
w dniu 19 sierpnia 1812 roku w Zatoce Św. Wawrzyńca. W czasie tej własnie bitwy powstało znane
przezwisko tego okrętu "Old Ironsides" ("Stare Stalowe Burty"), ponieważ pociski z "Guerriere"
odbijały się od burt wykonanych z grubych bali jasnego dębu amerykańskiego.
Łącznie w ciągu swojej kariery "USS Constitution" stoczyła trzy bitwy z, w sumie, czterema okrętami wojennymi.
Oprócz wspomnianego wyżej starcia były to bitwy: w dniu 12 grudnia 1812 r. z fregatą "HMS Java" (38 dział)
zakończona zatopieniem jednostki brytyjskiej, i w dniu 20 lutego 1815 r. z fregatą "HMS Cyane" (38 dział)
i slupem wojennym "HMS Levant" (18 dział), zakończona poddaniem się obu jednostek brytyjskich.
Poza tym okręt brał udział w operacji mającej na celu zniszczenie amerykańskiej fregaty
"USS Philadelphia", zdobytej przez berberyjskich piratów i przetrzymywanej w Trypolisie.
Ponadto "USS Constitution" brał udział w niezliczonych operacjach przeciw piratom w różnych
rejonach Atlantyku, Morza Śródziemnego i Morza Karaibskiego, podczas których zdobył lub zatopił
dużą ilość jednostek pirackich, niewolniczych i przemytniczych.
W roku 1830 po raz pierwszy podjęto decyzję o wycofaniu tej jednostki z linii i sprzedaży w celu
rozbiórki. Jednak sława jaką cieszył się ten okręt, wzmocniona jeszcze przez sławiący ją poemat
autorstwa Olivera Wendella Holmesa sprawiła, że ostatecznie do tego nie doszło. Miłośnikom
okrętu udało się przekonać władze i zebrać pieniądze które pozwoliły na wyremontowanie jednostki.
W roku 1835 fregata została ponownie wprowadzona do służby i pozostawała w niej przez następne
20 lat, do roku 1855. W tym też roku po raz drugi wycofano ją z zamiarem rozbiórki, ale po
pięcioletnim oczekiwaniu udało się ponownie przywrócić ją do służby. W lipcu 1860 roku została
skierowana do Annapolis gdzie szkolono na niej midszypmenów i uczestniczyła w wojnie domowej.
W roku 1871 po raz kolejny wycofano okręt i skierowano na remont do Filadelfii. W roku 1877
ponownie uruchomiono starą już fregatę która przewiozła rozmaite elementy amerykańskiej
ekspozycji na Wystawę Paryską. Do stycznia roku 1882 "USS Constitution" służyła jako okręt szkolny.
Po tej dacie została przeholowana do Bostonu, gdzie powoli niszczała do roku 1905 kiedy to dzięki
kolejnej publicznej zbiórce pieniędzy udało się rozpocząć jej remont. Dwadzieścia lat później
rozpoczęto jej kompleksową renowację, która pozwoliła przekształcić fregatę w okręt-muzeum.
W dniu 1 grudnia 1917 r. zmieniono przejściowo nazwę okrętu na "USS Old Constitution",
aby można było tę nazwę nadać nowemu krążownikowi liniowemu US Navy CC-1 (ostatecznie nazwanemu "USS Lexington"
i przerobionemu na lotniskowiec), a następnie CC-5, którego budowę anulowano.
24 lipca 1925 r. nazwa wróciła do starego żaglowca.
W dniu 1 lipca 1931 r. "USS Constitution" została ponownie reaktywowana i wprowadzona na listę
okrętów wojennych US Navy i wyruszyła w rejs po 90 portach wybrzeży USA obu oceanów. W 1941 roku
okręt otrzymał oznaczenie floty IX-21 i nosi je do dzisiaj, cały czas jako okręt czynnej służby
Marynarki Wojennej USA.
Obecnie pięknie odnowioną, wielką fregatę "USS Constitution" można oglądać w mieście jej powstania,
w Bostonie w stanie Massachussets.
Budowa i uzbrojenie
Okręt został zbudowany z białego amerykańskiego dębu, który uważany jest
za jedno z najtwardszych drzew świata. Angielskie kule nie potrafiły uszkodzić burt,
nawet z niewielkiej odległości. Na trzech masztach i bukszprycia znajdowało się łącznie
13 żagli rejowych i kilka sztaksli. Z takim ożaglowaniem "Constitution"
osiągała prędkość 13,5 węzła.
Pomimo iż popularnie określa się "USS Constitution" jako "fregatę 44 działową", to
najprawdopodobniej nigdy nie przenosiła ona takiej liczby uzbrojenia. Zgodnie z etatem z dnia
22 lipca 1798 r. okręt został uzbrojony w 38 armat, w tym 28 dział 24 funtowych i
10 dział 12 funtowych, i tyleż posiada on dzisiaj. Jednak bardzo szybko zaczęto zwiększać ilość
uzbrojenia, dochodząc do 52 armat. Między innymi dlatego też obecna rekonstrukcja okrętu jest
powszechnie krytykowana, ponieważ uważa się, iż w rzeczywistości jednostka ta nigdy nie wyglądała
tak jak obecnie, jako że pozostawiono na niej 50 furt działowych (co z dwoma pościgówkami daje 52 działa),
ale armat jest tylko 38, tak jak pierwszego dnia służby. Furty działowe są rozmieszczone w ciągłych bateriach na
dolnym pokładzie bateryjnym, i w dwóch bateriach z przerwą na midszipie na pokładzie głównym.
DANE TECHNICZNE
długość całk. - 93 m (?)
dł. między pionami - 53,34 m
szerokość - 13,25 m
zanurzenie max. - 5,01 m
wyporność - 2200 ton
pojemność - 1576 BRT
powierzchnia żagli - 3970 m2
załoga - 460 osób
rok budowy - 1797
typ - fregata wojenna
stocznia - Boston
port macierzysty - Boston, USA
OPRACOWANIE: "SAILOR", "KTOSIA", "BAKSZTAG", "KID"
na podstawie: www.navy.mil; Jane's Fighting Ships; S.Gulas - "Żaglowce"; "Encyklopedia żeglarstwa"; "Historia statków i okrętów"-album dla kolekcjonerów; inne
Tło powstania okrętu
Historia