SEKSTANT I OKTANT

Sekstant, przyrząd nawigacyjny, precyzyjny kątomierz optyczny stosowany w nawigacji głównie do pomiarów wysokości (kąta wzniesienia ponad płaszczyzną widnokręgu) ciał niebieskich w celu określenia astronomicznej linii pozycyjnej, także do pomiarów kątów poziomych i pionowych służących do wykreślania linii pozycyjnych. Sekstant składa się z metalowej ramy w kształcie wycinka koła o kącie środkowym nieco ponad 60^o, czyli 1/6 kąta pełnego (stąd nazwa sekstant). Na łuku tego koła, zwanego limbusem, naniesiono podziałkę w stopniach biegnącą od prawej do lewej strony. Środek koła wyznaczonego krzywizną limbusa jest jednocześnie środkiem obrotu ruchomego  lusterka i złączonego z nim metalowego ramienia, alidady. Wskaźnik umieszczony w dolnej części alidady (przesuwającej się po limbusie) pokazuje kąt przesunięcia alidady z położenia zerowego. Dokładniejszy odczyt kąta umożliwia śruba mikrometryczna. Może to być też cyfrowy odczyt elektroniczny. Do ramy sekstantu przymocowana jest lunetka, szkła przyćmiewające oraz stałe lusterko. Lusterko to jest podzielone na dwie równe częsci, z których tylko jedna jest odbijająca, druga (lewa) jest przezroczysta. Sekstant może być wyposażony w 3 rodzaje wymiennych lunet: lunetę astronomiczną - powiększa 7-9 krotnie i daje obraz odwrócony; lunetę ziemską - używaną przy pomiarach kątach poziomego i pionowego, powiększa 2-3 krotnie i daje obraz prosty; lunetę nocną - o bardzo dużym obiektywie, dającą jasny obraz. Nowoczesne sekstanty mają zazwyczaj tylko jedną, uniwesalną lunetę, przymocowaną na stałe. Pomiar kąta między dwoma obiektami polega na takim ustawieniu alidady, aby rzeczywisty obraz jednego obiektu, widziany przez przezroczystą część lusterka stałego, pokrył się z obrazem drugiego obiektu, odbitego kolejno od ruchomego i stałego lusterka. Pomiar wysokości (kąta wzniesienia) ciała niebieskiego polega na sprowadzeniu jego obrazu do linii widnokręgu widocznej prze przezroczystą część lusterka. Pomiar za pomocą sekstantu jest obarczony błędami stałymi, wynikającymi z nieusuwalnych niedokładności wykonania poszczególnych części, oraz błędami zmiennymi, wynikającymi np. z nierówności lusterek. Błędy zmienne można usunąć przez odpowiednią regujację przyrządu. Na wynik pomiaru najbardziej wpływa błąd wskaźnika (zwany błędem indeksu), należy go określać przed każym pomiarem i odliczaćod wyniku. W sumie błąd końcowy pomiaru sekstantu wynosi ok. 0,1min kątowych. Sekstant jest stosowany w nawigacji od XVIIIw. w zasadniczo nie zmienionej postaci.

Oktant, przyrząd nawigacyjny analogiczny do sekastantu lecz o długości podziałki odpowiadjącej 1/8 wycinka koła. Obecnie nie używany.

OPRACOWANIE: "KTOSIA"
na podstawie: "Encyklopedia żeglarstwa"; inne

Strona główna / Trochę techniki / Sekstant i oktant