Kto nie uczestniczył aktywnie w rejsie i nie był na statku żaglowym nie może mieć pojęcia, co oczywiste, wrażeń i przeżyć, których doświadcza się podczas podróży morskiej. Postawy studentów wobec siebie, kolegów, przełożonych na statku, uczelni i zawodu marynarza zmieniają się, ponieważ jedną z głównych cech postaw jest jej plastyczność. Zadaniem studentów jest wykonywanie ściśle określonych zadań regulaminowych na statku w zakresie nawigacji, osiąganie pozytywnych rezultatów w nauce i obowiązkach marynarskich, w każdej chwili może być np. ogłoszony alarm do żagli. Co początkowo nie jest zrozumiałe dla studentów otrzymują oni numer identyfikacyjny (nosi się go na szelkach asekuracyjnych). Założenia teoretyczne o kształtowaniu postaw wskazują, że jest to proces często długotrwały. Może on zaczynać się od postaw obojętnych, poprzez słabe pozytywnie do silnych pozytywnych lub też w sposób odwrotny. Postawy pożądane mogą być w odbiorze studentów, szczególnie kandydatów, odbierane w pierwszej chwili od entuzjastycznych zwykle na lądzie, poprzez obojętne, do negatywnych, w skrajnych przypadkach wrogich. Trudne sytuacje, np. gdy student w ciągu dwóch tygodni rejsu musi poznać nazwy wszystkich lin (ok.120) pod warunkiem BW, znaczy braku wyjścia w porcie na ląd, nie jest jednak zadaniem łatwym, jednak wykonalnym. Działał tu przymus, ale studenci integrowali się i wspólnie pomagali sobie, aby osiągnąć cel. Na żaglowcu nie może być przecież żadnego niedbałego wykonywania obowiązków, bowiem każdy członek grupy pracuje dla wszystkich.

Wypowiedzi studentów z rejsu do Japonii 22.07.1983-23.02.1984, pierwszego w historii polskiego szkolnictwa morskiego rejsu-semestru na morzu:

• "...uważam, że statek posiada funkcjonalne rozwiązania, salę wykładową, mesę studencką i sześć kubryków, nie miałem większych kłopotów ze znalezieniem miejsca na naukę i wypoczynek. Uważam, że na żaglowcu nie można było zapewnić lepszych warunków niż te które mieliśmy..."
• "...brak warunków do nauki, niemożność przebywania samemu, ale socjalne bez zarzutu w porównaniu z innymi żaglowcami, np. z Japonii", "ciasnota, nie najlepsza klimatyzacja, brak miejsca do nauki, źle rozwiązana sprawa miejsca na własne rzeczy, wygodne koje, ale nie zawsze sprawdzające się w trakcie sztormu...", "starano się stworzyć dobre warunki dla statku, ciągła praca, służby, wachty, nauka, wyczerpanie psychiczne..."
• "Wspólna praca, ciągłe przebywanie razem w czasie rejsu spowodowało powstanie jakiejś solidarności, przyjaźni pomiędzy studentami, pomocy w nauce. Poza tym najbardziej owocna jest praktyczna nauka zawodu. Było to dla mnie twardą szkołą, ale dzięki temu potrafiłem zmobilizować się do dużego wysiłku i zaliczyć wszystko, by w przyszłości mieć łatwiejszą i przyjemniejszą pracę..."
• "Człowiek poznawał prace na morzu, swój przyszły zawód. Nauka była czynnikiem, który wiązał wszystko w całość. Nie marnowało się czasu na lenistwo, lecz trzeba było umiejętnie gospodarować czasem, dzieląc go na naukę, prace i odpoczynek..."

Rejs kandydacki do Leningradu, rok 1989:

• "Życie praktykantów na statku opiera się na ciągłej pracy na statku i dla statku. Kandydaci są podzieleni na trzy wachty i pracują po 8 godzin dziennie (wachta w porcie lub dwa razy po cztery godziny na morzu). Pobudka dla wachty służbowej w porcie godz. 6:00 - rozpoczęcie dnia na statku. Do godz. 8:00 wachta wykonuje porządki na statku. O godz. 8:00 służbę przejmuje inna wachta, która pracuje do godz. 16:00, a po niej wachta trzecia mająca służbę do 24:00. Służby w morzu trwają dwa razy po cztery godziny na dobę. Śniadanie rozpoczyna się mniej więcej o godzinie ósmej, w zależności od służb (wachty spożywają posiłki w różnych kolejnościach) Do południa trwają roboty bosmańskie lub wykłady o morzu, wachta ma pracę na statku. O godz.8:00 jest zawsze uroczyste podniesienie bandery. Służby dobowe to przede wszystkim: siłownia, dyżury w kuchni i mesie studenckiej bądź załogowej, w korytarzu lub "na sterze" i "oku". Obiad kandydaci mają z reguły około 11-12, kolację zaś o 17:30 lub o 18:00. Na statku śpi się po 4,5 godziny na dobę, dlatego wielu tego tempa nie wytrzymuje. "Psia wachta", trwająca od godz. 24 do 4 jest bardzo męcząca, gdyż jest to okres najbardziej wzmożonego zmęczenia, a na służbie, niestety, trzeba czuwać bez ustanku. Każada wachta służbowa ma przydzielonego oficera statku i bosmana - człowieka od prac pokładowych. Wszystkie wachty, bez względu na wykonywany dyżur podczas alarmów, które dzielą się na pożarowy, żaglowy, łodziowy i wodny, zobowiązane są zgłosić się na alarm. Każda wachta posiada swój maszt do obsługi w kolejności: fok, grot, kroic. Nie chcę ukrywać, że wiele prac pokładowych jakie daje nam bosman są bez sensu i niczemu nie przydatne, mają jedynie wypełnić czas, którego i tak jest bardzo mało, np. trzy razy dziennie czyszczono tabliczki na nadbudówce nawigacyjnej. mimo to praca na żaglowcu nauczyła mnie współdziałania z innymi. Ma ona także ujemne strony - przy niektórych pracach zwłaszcza bosmańskich, nauczyłem się je wykonywać powoli, pozorowałem głównie dlatego, że obawiałem się, że po skończeniu pracy dostanę inną - jakąś bezsensowną. Myślę, że tej pracy jest niekiedy za dużo, nie mamy czasu na odpoczynek i potrzeba rozrywki..."
• "Właściwie nie miałem konkretnie sprecyzowanych oczekiwań związanych z rejsem na "Darze". Od kilku lat marzyłem o rejsie na białej fregacie lub innym większym statku żaglowym, dlatego też z wielką radością przyjąłem wiadomość, że zdałem egzaminy do WSM i popłynę w rejs na "Darze Młodzieży". Przede wszystkim chciałem zasmakować życia na żaglowcu. Wydaje mi się, że moje doświadczenia na "Darze" pokryły sie z moimi oczekiwaniami. Przeżycia psychiczne w pierwszych dwóch tygodniach rejsu, samo wejście na pokład "Daru" i zajęcie miejsca w kubryku, były dla mnie wydarzeniem miłym. Poznałem już dosyć podstawowe prace marynarskie w szkole średniej (liceum Morskie) więc nie były one dla mnie nowością. Jednakże w szkole nie miałem takiego kontaktu z morzem. Niewątpliwie wielkim przeżyciem była praca na rejach, początkowo "najadłem się" sporo strachu przy wyjściach na reję, szczególnie bombram, ale po kilku wejściach zaczęło mi się to wydawać normalne. Dużą radość sprawiło mi długo oczekiwane, po postojach w Gdyni, wyjście w morze. Przede wszystkim dlatego, że jestem człowiekiem, który dobrze czuje się na nieograniczonej przestrzeni. Praca na statku nauczyła mnie przede wszystkim zdyscyplinowania [...] Wachta w godzinach 4-8 pozwoliła mi  przyzwyczaić się do rannego wstawania, a z natury jestem śpiochem. Praca na masztach pozwoliła opanować swój strach przed wysokością i w ogóle do panowania nad sobą. W porcie Leningrad i w mieście najczęściej byliśmy uważani za marynarzy z krajów zachodnich i najczęściej z Wielkiej Brytanii. W moich rodzinnych stronach, gdzie zawód marynarza jest bardzo rzadko spotykany, zostałem przyjęty z zainteresowaniem i ciekawością (ze względu na   umundurowanie)."
• "Myliłby się ten, kto wkraczając w mury uczelni morskiej uznałby naukę w niej jedynie jako sposób spędzenia kilku lat po maturze. Tak jak każdy student , który powziął odważną decyzję o wyborze kierunku studiów i wiąże to ze swoim dalszym życiem, tak student, czy też kandydat do uczelni morskiej, musi jeszcze poważniej zastanowić się nad wyborem, którego dokonał. Dodatkowym bodźcem, który ma mu to umożliwić jest obowiązkowy rejs kandydacki - miesiąc rozrachunku z tym co wiąże cię z morzem, a co jednak mnie od niego rozdziela. Jest to dla mnie ciężki okres, decydujący o dalszym życiu - szkoły pod żaglami. Szkoły, po raz pierwszy zaznanego twardego chleba. Dla człowieka z głębokiego lądu, który nie zetknął się jeszcze z tak szeroko pojętą dyscypliną i odpowiedzialnością zarazem, może to być naprawdę ciężki okres. Ale prześledźmy "szeregowe godziny" pracy, wypoczynku i nauki kandydatów na statku szkolnym, których życie zostało zamknięte w godzinach twardego harmonogramu statkowych służb. W zależności od tego czy statek stoi w porcie, czy też wypełnia swoje powołanie, czyli żagluje, codzienność kandydata układa się bardzo różnie. Ściśle określony, ramowy rozkład dni wytycza "kierunek,  postępowania ludzi, którzy mogą tu albo zmięknąć i zrezygnować", albo stwardnieć na tyle, aby na można było powiedzieć, że nadają się do tego zawodu. Wszystko co robi się na statku, w przeważającej mierze robi się dla siebie i dla statku na którym płynie. Wstając o godz. 6:00, wykonując niezbędne czynności związane z toaletą osobistą czy też utrzymaniem porządku w kubryku, pracuje dla siebie. Ale po podniesieniu bandery staje na zbiórce obejmując wachtę staje się już człowiekiem niejednokrotnie odpowiedzialnym za życie swoich kolegów. Pobudka, gimnastyka poranna, śniadanie w mesie to czas, który jest krótkim okresem przygotowującym do naprawdę ciężkiej pracy pokładowej bądź też do objęcia służby wachtowej. Cztery godziny wytężonej pracy skłania niejednokrotnie do różnych refleksji związanych z pobytem na statku czy wręcz prawidłowym wyborem dalszego życia związanego z morzem. Po odbyciu obowiązkowej służby kilkadziesiąt minut wolnego czasu najczęściej zabiera sen. Ale to życie marynarza jest twarde i zawsze dokładnie zaplanowane. po krótkim odpoczynku dalsze zajęcia bądź w formie dodatkowej pracy u bosmana, wykładów teoretycznych np.o historii Polskiej Marynarki Handlowej. W zależności od pogody prace te są bardziej lub mniej przyjemne. Przy spokojnej pogodzie praca upływa w miarę szybko, ale gdy przyjdzie pracować czy pełnić służbę przy dużej fali, sztormowej pogodzie, uciążliwe warunki wpływają w dużej mierze na efektywność wykonywanej roboty. Prace pokładowe w takim przypadku stają się jednocześnie wykonywaniem powierzonych obowiązków, "walką o utrzymanie spożytego posiłku" i pionowej pozycji. Każdy schodzący z wachty lub kończący pracę, choćby miała być ona mało uciążliwa i przyjemna to jednak najpoważniej ją traktuje. Jest odpoczynek, słusznie nazwany regeneracją sił. Życie kandydata (również) wiąże się z odpoczynkiem czynnym w postaci różnego rodzaju gier zespołowych, czytania książek, oglądania programów telewizyjnych czy też usilnego poszukiwania ciekawych, najlepiej krajowych programów radiowych. Dobrze jest, gdy nie zakłóca tej sielanki alarm do zagli albo szalupowy. Ale jesteśmy kandydatami na szkolnym statku żaglowym, czyli codzienna praca z żaglami stanowić powinna przyjemność z dobrze spełnionego obowiązku i pocieszająca piękność fregaty pod pełnym ożaglowaniem."

Praktyka morska na I roku, rejs do Japonii 28.12.1996 - 20.08.1997:

• "Postój "Daru" w Dżibuti umożliwił nam krótkie przebywanie na lądzie stałym. Wychodząc z tego portu wiedzieliśmy, że rozpoczęliśmy najdłuższy przelot tego rejsu - skok przez Ocean Indyjski aż do Singapuru. Po kilku dniach na Oceanie indyjskim zaczęła nam doskwierać statkowa monotonia. Młodość buntowała się przeciw ograniczeniom, pragnęła swobody. Morze jednak nie znosi dowolności. Wymaga podporządkowania się obowiązującym schematom. Dla nas to było ni do zniesienia. Zderzenie lądowych przyzwyczajeń ze statkową rzeczywistością wywoływało frustrację. Stawaliśmy się wybuchowi, skorzy do konfliktów. Często popadaliśmy w chwilowe odrętwienie, opanowywało nas od czasu do czasu zniechęcenie. Wydajność pracy znacznie zmalała. Wzrosła natomiast temperatura międzyludzkich stosunków. O kłótnie było coraz łatwiej. Narzekaliśmy na wszystko. Nerwy napinały się coraz bardziej. Zbliżał się moment krytyczny, gdy odporność psychiczna nie wytrzyma ich energii. Sytuacja nie była łatwa. Argumentacja o wychowaniu nas na "twardych ludzi morza" nie trafiała do nas, gdy kary sypały się na nasze głowy jak z rękawa. Rozkazy chiefa przynosiły kolejne "oskary". "Nagrodą" były głównie dodatkowe godziny pracy, rzadziej kary BW (bez wyjścia) w najbliższym porcie. Podpaść zaś było bardzo łatwo. Wystarczyło niedokładnie zasłać koję, nie sprostać obowiązkom dyżurnym, zostawić bałagan w szafce, a nawet... trzasnąć drzwiami. Płynęliśmy nieprzerwanie do przodu. Tylko część trasy przebyliśmy pod żaglami, wykorzystując każdy podmuch sprzyjającego wiatru. Mijały kolejne dni, podobne do siebie jak kartki z kalendarza. Powoli, systematycznie zmniejszała się odległość do Singapuru. Organizowaliśmy sobie czas tak, aby jak najmniej rozmyślać. Wielu z nas systematycznie ćwiczyło, inni wykorzystywali czas wolny aby odespać wachty. Tworzyliśmy nowe tradycje. Nie opuszczał nas bynajmniej humor. Fakt, często był to czarny humor, ale śmiać uczyliśmy się ze wszystkiego. Odrywaliśmy się od wszechogarniającej nas monotonii jak tylko potrafiliśmy. Wydarzeniem stało się zorganizowanie "żywego napisu". Trzy dni trwały prace nad wygoleniem na studenckich głowach liter, które ułożyły się w napis "S/s DAR MŁODZIEŻY SAIL OSAKA". Niestety, litery zniknęły z głów już następnego dnia, ale dziesiątki zdjęć nie pozwolą zapomnieć o tym oryginalnym pomyśle. Dodatkowym plusem tej sytuacji było to, że duża część studentów pokazała się na ulicach Singapuru nie tylko w jednakowych mundurach, ale i fryzurach. Komendant kazał przygotować statek do regat i parady w Osace, zarządzał ćwiczebne stawianie się i zrzucanie wszystkich żagli. Pomysł, dzięki któremu zmusił nas do największego wysiłku był równie stary co skuteczny. Wystarczyło ogłoszenie międzywachtowych zawodów w obsłudze żagli. Nic nas tak bowiem nie mobilizuje, jak możliwość wykazania swojej wyższości nad innymi. Nie szczędziliśmy więc dłoni i wysiłku. Na czas wykonania tego zadania koncentrowaliśmy się maksymalnie. Działaliśmy szybko, choć nie unikaliśmy potknięć. Kolejne ćwiczenia miały je jednak eliminować tak, aby na regaty wszystko było elegancko. Ostateczne postawienie wszystkich żagli rejowych zajęło nam ok. 2 minut. Wynik przyzwoity, choć oczywiście wymagający poprawienia. po minięciu Indii, Ocean Indyjski jakoś nie raczył nas sprzyjającymi wiatrami. Owszem, pływaliśmy trochę na żaglach, częściej jednak korzystaliśmy z silnika." - wypowiedź studenta I roku nawigacji Radosława Osińskiego, opublikowana w "Dzienniku Bałtyckim" 23.03.97

Opinie studentów V roku nawigacji z 1997r na temat praktyk morskich na "Darze" i ich wpływu na kształtowanie osobowości. Wypowiedzi te pokazują iż dystans czasowy pokazuje plastyczność postaw - od zachwytu na I roku, poprzez realia (ocena po II roku) do pełnej akceptacji zawodu marynarza na V roku.

• "[...] Na pierwszym roku odbyłem praktykę miesięczną, na drugim zaś praktykę dwumiesięczną. Myślę, słyszę zresztą podobne opinie o sobie, ze pobyt na statkach mnie uciszył. Człowiek staje się bardziej pokorny, statek nauczył mnie wygospodarowania dla siebie swojego, intymnego, prywatnego czasu, ze względu na intensyfikację zajęć na pokładzie. Zauważyłem również, że podchodzę do innych ludzi np. podczas pierwszych kontaktów z rezerwą - myśle, że spowodował to statek. Przyczynami rezerwy było: rozczarowanie co do jedności "braci żeglarskiej", ze względu na kradzieże pieniędzy; brak kompetencji, wielu ludzi, którym na statku się podlegało, było, jak się mówiło "oderwanych od łopaty", bardzo mnie to odrzucało od stosunków statkowych; ucieczka w siebie, rysowałem, pisałem wiersze i więcej listów do domu, fajne chwile koleżeństwa (grupy brydżystów, żarty, wspólne "akcje"), ale i także negatywny (pozytywny?) podział na wachty współrywalizujące ze sobą (często nie fair); spełnienie się jako "facet, męski, pokorny, mocny, szczery, otwarty - taki jak chciałbym być."
• "[...] Na I i II roku byłem już ukształtowanym człowiekiem, może niezbyt świadomym do końca, co oznacza praca na morzu, ale posiadającym już jakieś własne poglądy, mocno osadzone cechy osobowości. "Dar" to "inny" statek - statek z dużą załogą, wśród której przewagę mają studenci. Zwyczaje na nim panujące, nastawienie niektórych członków załogi, często opryskliwe, może czasami wrogie, powoduje, że studenci zaczynają stanowić jedną grupę złączoną wspólną pracą i życiem. Aby wszystko szło w tej grupie jako tak, potrzebna jest chyba odrobina życzliwości i zrozumienia, a także zwyczajna umiejętność wspólnego życia, czasami może i ugodowość. "Dar" nauczył mnie, a właściwie zwiększył moje poczucie obowiązkowości. nie jest tych obowiązków studenta zbyt dużo, ale jakieś są. Praca na wysokości wraz z kolegami wymaga choć krzty odwagi i odpowiedzialności. W wykonywanej pracy należy być raczej obowiązkowym [...]"
• "Po pierwszym roku studiów praktyka trwała po 29 dni. Statek odwiedził 2 razy Niemcy, Holandię, Wielką Brytanię i Norwegię. Po drugim roku studiów praktyka trwała 59 dni, a w tym czasie statek zawinął do Szczecina, odwiedził Niemcy, Wielką Brytanię i Irlandię. Był to pierwszy tak długi pobyt poza domem (i krajem) więc na pewno w jakimś stopniu wpłynął na psychikę. Poza tym sam fakt podróży statkiem na tak dalekiej trasie nie pozostał bez znaczenia. Jako dodatni wpływ "Daru" należy uznać sam sposób w jaki studenci żyją tam i pracują. Mieszkanie w grupie, może często dość uciążliwe, uczy jednak pewnego obcowania z innymi ludźmi, co w przyszłości będzie bardzo istotne. Poza tym sama praca na rejach uczy odwagi, pozwala na poznanie własnych słabości. Człowiek jest przecież mobilizowany opinią innych kolegów i to co robi, podlega ciągłej ocenie. Słabość może być potraktowana jako brak przynależności do społeczności akademickiej."

OPRACOWANIE: "KTOSIA"
na podstawie: "Jednostki żaglowe w szkoleniu kadr marynarskich i kształtowaniu postaw młodzieży", praca zbiorowa wydawnictwa AMW

Strona główna / Życie na żaglowcach / Życie na "Darze Młodzieży"