KADŁUB
Kadłub jest najważniejszą częścią okrętu. Dawniej kształt i wymiary kadłuba określały
typ statku. Począwszy od drugiej połowy wieku XVIII kształty kadłubów stały się na
tyle zbliżone, że o typie okrętów decydował rodzaj ożaglowania.
Rozwój kształtów kadłuba jest wynikiem wielowiekowego postępu w budownictwie okrętowym.
Dlatego kształt ten w każdej epoce historycznej był zależny od poziomu jej techniki i
wiedzy szkutniczej, a w czasach nowożytnych również i od postępu badań nad hydrodynamiką
i statecznością.
Budowa żaglowców z dłubanki rozwijała się prawdopodobnie w ten
sposób, że burty łodzi zostały najpierw podwyższone skórą zwierząt
lub deskami. Później w celu uzyskania większych rozmiarów łodzi,
pierwotną pirogę rozwinięto, dodając konstrukcję dna i burt. W ten
sposób powstał kadłub, do którego dołączono takielunek, nadbudówki
i liczne urządzenia.
Żaglowiec więc składa się z kadłuba, takielunku i licznych urządzeń
- sterowych, kotwicznych itd. Kadłub jest konstrukcją przestrzenną
złożoną z zespołu elementów. Takielunek składa się z masztów, rei,
olinowania i żagli.
Przednia część kadłuba, nazywana dziobem, jest spiczasta, tylko
w przypadku dżonek i niektórych typów barek jest jakby ścięta. Tylna
część, nazywana rufą, czasami może być ścięta i w tym przypadku
nazywa się pawężą lub rufą pawężową. Dno statku może mieć kształt
płaski, obły lub kilowy. Kilowy kształt dna w pewnym sensie
zwiększa stateczność poprzeczną statku i z tego powodu używany był
głównie na małych łodziach, takich jak łodzie wikingów i Arabów,
natomiast wielkie klipry miały dno prawie płaskie.
Szkielet
Kadłub żaglowca tworzony jest przez szkielet, pokryty poszyciem
zewnętrznym i wewnętrznym, oraz z góry pokładem. Szkielet złożony
jest z elementów konstrukcyjnych wzdłużnych i poprzecznych.
Podstawowymi wzdłużnymi elementami konstrukcyjnymi jest stępka
i nadstępka, które utrzymują dziobnicę i tylnicę. Podstawowymi
elementami poprzecznymi konstrukcyjnymi są denniki, które połączone
są ze stępką i na które nachodzą wręgi. Na wręgach za pomocą
węzłówek oparte są pokładniki, które w kierunku poprzecznym łączą
burty statku. Pokładniki w kierunku wzdłużnym podparte są przez
wzdłużniki pokładowe, a w kierunku pionowym - kolumnami.
Następne wzdłużne elementy konstrukcyjne to wzdłużniki obłowe,
pokładnikowe i listwy odbojowe.
Kliknij na rysunek by zobaczyć szczegółowe objaśnienia.
Poszycie
Poszycie kadłuba tworzą klepki
zamocowane do wręg. Klepki są znitowane lub przyszyte do siebie
brzegami sąsiednich klepek w sposób podobny do układania dachówek
(poszycie zakładkowe - klinkierowe) lub też są układane ściśle przy
sobie (poszycie stykowe - karawelowe, aby powierzchnia kadłuba była gładka.
Poszycie klinkierowe jest bardziej szczelne, ale powoduje
większy opór wody. Brzegi klepek tworzą jakby rowki klinowe, wypełnione
włóknistym materiałem uszczelniającym, na przykład bawełną, lub
nasmołowanymi włóknami konopnymi. Podczas sztormu poszycie
wystawione jest jednak na tak wielkie naprężenia, że czasami nie
wytrzymuje i do wnętrza statku dostaje się woda, którą następnie
trzeba wypompować. Poszycie szyte, jakie miały na przykład najstarsze
statki wikingów, było bardziej elastyczne i występowały w nim
mniejsze naprężenia.
Nadbudówki
Nadbudówki są zwykle jakby przedłużeniem
burt statku. Nadbudówki dziobowe i rufowe oprócz tego, że służą jako
pomieszczenia mieszkalne, w pewnym sensie chronią statek przed
falami od strony dziobu i rufy. Nadbudówki mogą być również
mniejsze, tak że między nimi i burtami jest pusta przestrzeń.
Pokład jest chroniony przed falami również przez nadburcie,
które jest jednak tylko elementem zabezpieczającym dla załogi, a nie rzeczywistą
burtą statku. Nadburcia nie należy mylić z wolną burtą, która sięga od linii
zanurzenia do wysokości głównego pokładu.
Materiał
Materiałem używanym do budowy żaglowców było drewno dębowe, sosnowe,
jodłowe, modrzewiowe, cedrowe lub drewno różnych
gatunków mahoniu. Statki drewniane więc nie mogły być dłuższe niż
100 m i z tego powodu rozmiary statków powiększyły się dopiero
w momencie, kiedy do ich budowy użyto żelaza i stali. Pierwsze
żaglowce o konstrukcji stalowej pływały również na liniach herbacia-
nych", ale żelazu przypisywano niekorzystny wpływ na jakość
herbaty, a poza tym stalowe poszycie obrastały wodorosty i
muszelki.
Natomiast większe zalety posiadały klipry kompozytowe. Miały one
tylko żelazny szkielet z drewnianym poszyciem, które było pokryte
blachą miedzianą, chroniącą kadłub przed obrastaniem. Dzisiaj w tym
samym celu stosowane są specjalne farby.
Kliknij na rysunek by zobaczyć szczegółowe objaśnienia.
OPRACOWANIE: S.Maciejewski
Kadłub żaglowca tworzony jest przez szkielet, pokryty poszyciem
zewnętrznym i wewnętrznym, oraz z góry pokładem. Szkielet złożony
jest z elementów konstrukcyjnych wzdłużnych i poprzecznych.
Podstawowymi wzdłużnymi elementami konstrukcyjnymi jest stępka
i nadstępka, które utrzymują dziobnicę i tylnicę. Podstawowymi
elementami poprzecznymi konstrukcyjnymi są denniki, które połączone
są ze stępką i na które nachodzą wręgi. Na wręgach za pomocą
węzłówek oparte są pokładniki, które w kierunku poprzecznym łączą
burty statku. Pokładniki w kierunku wzdłużnym podparte są przez
wzdłużniki pokładowe, a w kierunku pionowym - kolumnami.
Następne wzdłużne elementy konstrukcyjne to wzdłużniki obłowe,
pokładnikowe i listwy odbojowe.
