ŚREDNIOWIECZNE SPOSOBY
WALKI NA MORZU
Rozwój morskiej sztuki wojennej w średniowieczu uwarunkowany był zadaniami
wykonywanymi przez floty poszczególnych państw. Floty Normanów służyły głównie
do przewożenia wojsk podczas wypraw wojennych, a w XI i XII w.
musiały być także przygotowane do prowadzenia działań obronnych w rejonie
własnych wybrzeży i osłony żeglugi przed prowadzącymi działania korsarskie
okrętami słowiańskimi. Floty pozostałych państw nadbałtyckich przeznaczone były
głównie do działań obronnych w rejonie własnych wybrzeży. Głównym ich
zadaniem było powstrzymanie okrętów nordyjskich przed dotarciem do wybrzeży
i wtargnięciem w ujścia rzek bądż do portów. W działaniach
obronnych floty występowały jako siła samodzielna lub też jako rodzaj sił
współdziałających z załogami grodów nadmorskich.
Większość bitew floty średniowieczne staczały w rejonie wybrzeży. Wynikało
to głównie ze stawianych im zadań - przerzucenia wojsk na terytorium przeciwnika
albo obrony wybrzeża, a także z właściwości morskich używanych okrętów.
Morze w tym czasie traktowane było jeszcze przede wszystkim jako dogodna
droga, a nie jako akwen działań bojowych. Zazwyczaj niedogodny kierunek czy
zbyt duża siła wiatru zmuszały do przełożenia terminu wyprawy. Jeśli sztorm
zaskoczył flotę na morzu, refowano żagiel i szukano schronienia na osłoniętych
wodach.
Przed walką spuszczano żagiel i składano maszt. Bitwy staczano znanymi już
w starożytności sposobami. W początkowej fazie łucznicy i kusznicy
zasypywali okręty setkami strzał. Osłonę przed strzałami dawały burty okrętów
oraz podniesione na nich tarcze. Niekiedy na jednostkach silnie ostrzeliwanych
załogi przechodziły na jedną burtę, aby podniesiona druga burta dawała lepszą
osłonę przed pociskami.
Sposoby walki:
 |
 |
| miotanie strzał i pocisków |
taranowanie |
 |
 |
| abordaż |
udoskonalony abordaż (atak 2-3 okrętami) |
Bitwę rozstrzygano najczęściej abordażem. Sposób jego wykonania został częściowo
udoskonalony. Do jednego okrętu podchodziły dwa lub trzy okręty przeciwnika,
otaczając go z obu burt. Abordaż kilkoma jednostkami wymagał liczebnej
przewagi nad okrętami przeciwnika.
Jeśli skład walczących flot był jednakowy, o powodzeniu abordażu decydowała
sprawność manewrów poszczególnych okrętów. Wzrosła przez to rola manewru całych
flot bądź ich eskadr na polu walki.
Rodzaje ataków:
 |
 |
 |
| atak czołowy |
atak skrzydłowy (z głównym uderzeniem na skrzydła przeciwnika) |
atak czołowy i uderzenie na skrzydło przeciwnika |
Floty atakujące starały się zająć dogodną pozycję do ataku, często oczekiwały
na dogodny moment do rozpoczęcia bitwy lub też działaniami demonstracyjnymi
dążyły do zmylenia przeciwnika. Flota broniąca się, słabsza bądź zmuszona do
bitwy w niekorzystnych warunkach, często stawała w szyku czołowym
i łączyła okręty linami, aby uniemożliwić przeciwnikowi rozczłonkowanie jej
sił. Był to manewr obronny, stosowany jako przeciwdziałanie udoskonalonemu
abordażowi. Z okrętów związanych linami powstawał jak gdyby pomost, na którym
walczono w sposób podobny jak na lądzie. Flota atakująca dążyła wówczas
do okrążenia przeciwnika, a ten, pozbawiony możliwości manewru, walczył
jak w obleganym grodzie.
Szyki:
 |
 |
 |
| szyk czołowy |
szyk czołowy obronny - okręty powiązane |
szyk torowy |
OPRACOWANIE: "XANDRA"; "BZq"
na podstawie: Edmund Kosiarz - "Wojny na Bałtyku X-XIXw.", Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1978